Małgorzata Karczewska

W dniach 21-25 lipca 2020 r. z inicjatywy Gminy Kalinowo przeprowadzone zostały prace renowacyjne nagrobków znad mogił żołnierzy poległych w 1914 r. i pochowanych na cmentarzu wojennym w Borzymach oraz dwóch cmentarzach ewangelickich w Skomętnie Wielkim.
Prace polegały na chemicznym i mechanicznym oczyszczeniu betonowych nagrobków z mchów i porostów, pomalowaniu krzyży nagrobnych białą farbą i odtworzeniu inskrypcji farbą w kolorze czarnym. Taki wygląd nagrobków był stosowany na cmentarzach wschodniopruskich w okresie międzywojennym.
Na cmentarzu ewangelickim w Skomętnie Wielkim (położonym na północ od szosy Ełk-Augustów) znajduje się granitowy obelisk na mogile Hugo Waechtera. W tym przypadku jedynie odnowiono inskrypcję nagrobną.

Cmentarz wojenny w Borzymach położony jest na południowym skraju wsi, na rozstaju dróg z Borzym do Romanowa i Romotów, po wschodniej stronie drogi z/do Romotów, naprzeciwko cmentarza ewangelickiego. Spoczywa tutaj 73 żołnierzy armii niemieckiej oraz 54 żołnierzy armii rosyjskiej. Cmentarz rozmieszczono na planie czworoboku o powierzchni około 0,05 ha. Układ całości, kwater i mogił czytelny. Cmentarz otoczony ogrodzeniem z siatki rozpiętej na drewnianych słupkach i żywopłotem. Bramka od strony północnej. Teren nekropoli podzielony został na cztery kwatery przez dwie alejki: jedną przebiegającą na osi bramki, prowadzącą do drewnianego krzyża w południowej części cmentarza i drugą, prostopadłą do niej. Kwatery ujęte są obramowaniami z ciosów granitowych. W kwaterze północno-wschodniej znajdują się trzy rzędy mogił w układzie północ – południe, z dziewięcioma betonowymi nagrobkami w formie krzyża, w których pochowanych zostało czterech znanych i 69 nieznanych żołnierzy niemieckich poległych w 1914 r. W obrębie kwatery południowo wschodniej brak jest czytelnych mogił. W części zachodniej cmentarza znajdują się zbiorowe mogiły 54 żołnierzy rosyjskich poległych w 1914 r., oznaczone sześcioma betonowymi nagrobkami.
Wszystkie nagrobki zostały przemieszczone w okresie powojennym i stoją poza mogiłami które powinny oznakowywać.

Wieś Skomętno Wielkie posiadała przed II wojną światową dwa cmentarze.
Większy z nich położony jest po południowej stronie drogi Ełk-Augustów. Rozmieszczony na planie nieregularnego prostokąta. Układ całości czytelny, kwater i mogił częściowo czytelny. Z ogrodzenia cmentarza zachowały się betonowe słupki. W północnej części cmentarza znajduje się zbiorowa mogiła jedenastu nieznanych żołnierzy niemieckich poległych w 1914 r., oznaczona betonowym nagrobkiem.

Drugi, mniejszy cmentarz położony jest po północnej stronie drogi Ełk-Augustów, naprzeciwko większej nekropoli. Rozmieszczony na planie nieregularnego czworoboku o powierzchni około 0,05 ha. Układ całości czytelny, kwater i mogił częściowo czytelny. Z ogrodzenia cmentarza zachowały się betonowe słupki i pozostałość furtki w południowo-zachodnim narożniku. Układ grobów rzędowy wzdłuż linii północ – południe. Mogiły w opaskach betonowych i lastrykowych w większości bez zachowanych nagrobków. Zachowane nagrobki betonowe – uszkodzone. Mogiła nieznanego oficera armii carskiej znajduje się w południowo-zachodnim narożniku cmentarza. W części zachodniej położony jest grób Hugo Waechtera poległego w 1914 r. Mogiła oznaczona granitowym obeliskiem, otoczona ogrodzeniem wspartym na granitowych słupkach.

---

Materiały zamieszczone w serwisie są chronione prawem autorskim i mogą być wykorzystywane przez użytkowników zgodnie z licencją Creative Commons BY-NC-ND, tj. umożliwiającą użytkownikom serwisu kopiowanie i rozpowszechnianie utworu pod warunkiem uznania autorstwa, tylko do użytku niekomercyjnego i bez utworów zależnych.
https://creativecommons.org/licenses/by-nc-nd/4.0/