Małgorzata Karczewska

Cmentarz garnizonowy przy twierdzy Boyen w Giżycku (Lötzen) założono zapewne już w trakcie budowy twierdzy, na północny wschód od niej. Chowano na nim zmarłych członków garnizonu oraz osoby pracujące przy budowie twierdzy. Około połowy XIX w. król Prus Fryderyk Wilhelm IV podarował dwóm powstającym wówczas twierdzom, giżyckiej i toruńskiej, analogiczne krzyże cmentarne. Być może twierdza pod Lötzen otrzymała krzyż przy okazji nadania jej przez władcę imienia Feste Boyen w grudniu 1846 roku? Wysoki krzyż dominujący nad terenem cmentarza jest widoczny na grafice powstałej w 1859 r. przedstawiającej północną część twierdzy, cmentarz garnizonowy i krajobraz miasta. Nie wiadomo, ile osób pochowano na cmentarzu garnizonowym przed wybuchem I wojny światowej i jak wyglądało ówczesne rozplanowanie nekropoli. Wszystko wskazuje na to, że jedynym stałym elementem, który przetrwał do naszych czasów jest wysoki, żeliwny krzyż . Na jednej z fotografii z 1915 r. widać zlokalizowany w jego pobliżu grób oznakowany kamienną płytą w żeliwnym obramowaniu. Ostateczne urządzenie przestrzeni cmentarza uwzględniające tylko pochówki z czasów I wojny światowej pozwala przypuszczać, że wszystkie wcześniejsze groby zostały zatarte na powierzchni, a cała przestrzeń nekropoli zajęta przez groby poległych w Wielkiej Wojnie.

Naszym zadaniem w 2023 roku była renowacja 207 nagrobków poprzez:

– ostrożne usunięcie mechaniczne pokrywających je mchów i porostów przy pomocy specjalistycznych, przeznaczonych do tego preparatów oraz narzędzi,

– z zachowaniem ostrożności i pierwotnego kroju i wielkości czcionki – odnowienie inskrypcji farbą do betonu koloru czarnego oraz pokrycie płyt nagrobnych środkiem zabezpieczającym przed ponownym porastaniem niepożądaną roślinnością,

– przygotowanie i przeprowadzenie spotkania edukacyjnego na temat realizowanego zadania.

Etapy i przebieg prac

Przed podjęciem prac renowacyjnych wykonano dokumentację fotograficzną stanu zachowania wszystkich nagrobków przeznaczonych do renowacji.

Etap I: powierzchnię wszystkich nagrobków oczyszczono szpachelkami z luźnych mchów i porostów oraz spryskano preparatem do usuwania mchów i porostów.

Etap II: dalsze prace rozpoczęto po upływie dwóch dni niezbędnych do osiągnięcia efektu działania preparatu. Wszystkie powierzchnie nagrobków oczyszczono szczotkami z nylonowym włosiem i umyto wodą, następnie pozostawiono je do wyschnięcia. Oczyszczanie i mycie każdego na grobka wykonano poza mogiłą, w bezpośrednim sąsiedztwie jego położenia na mogile. Do suszenia nagrobki ułożono bezpośrednio przy miejscach ich lokalizacji na poszczególnych mogiłach zbiorowych.

Etap III: dwa nagrobki – nr 43 i 108, przed renowacją inskrypcji wymagały sklejenia i wypełnienia ubytków. Mały nagrobek nr 108 sklejono klejem do betonu, a ubytki uzupełniono mieszanką betonową. Dolną krawędź dużego nagrobka nr 48, z której zachowały się jedynie nieliczne fragmenty, zrekonstruowano z wykorzystaniem mieszanki betonowej, wklejając w mokry beton zachowane oryginalne fragmenty dolnej krawędzi nagrobka.

Etap IV: nagrobki ułożono na mogiłach w miejscach ich pierwotnej lokalizacji. Wykonano renowację inskrypcji na nagrobkach poprzez wypełnienie wklęsłych liter czarną farbą akrylowo-silikonową do betonu. Farbę nanoszono specjalistycznymi pędzlami z włosiem syntetycznym.

Etap V: górną i boczne powierzchnie każdego nagrobka zaimpregnowano preparatem do betonu zapobiegającym rozwojowi mchów i porostów oraz ułatwiającym czyszczenie powierzchni.

Etap VI: wykonano dokumentację fotograficzną wszystkich nagrobków po renowacji.

Etap VI: sformułowano zalecenia dotyczące konserwacji nagrobków po zakończeniu prac renowacyjnych.

Etap VII: przygotowano i przeprowadzono spotkanie informacyjne poświęcone zrealizowanemu zadaniu.

Relacje z prac znajdziecie tutaj:

Zadanie było współfinansowane ze środków Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego i Miasta Giżycko.

---

Materiały zamieszczone w serwisie są chronione prawem autorskim i mogą być wykorzystywane przez użytkowników zgodnie z licencją Creative Commons BY-NC-ND, tj. umożliwiającą użytkownikom serwisu kopiowanie i rozpowszechnianie utworu pod warunkiem uznania autorstwa, tylko do użytku niekomercyjnego i bez utworów zależnych.
https://creativecommons.org/licenses/by-nc-nd/4.0/