Mogiła zbiorowa z czasów I wojny światowej i wojny polsko-bolszewickiej w Paproci Dużej, gm. Szumowo, pow. zambrowski
Małgorzata Karczewska, Maciej Karczewski
Na północny-wschód od wsi, na skraju cmentarza ewangelickiego, podczas I wojny światowej, w zbiorowej mogile pochowanych zostało 92 żołnierzy armii rosyjskiej [1]. Mogile nadano typową dla cmentarnictwa I wojny światowej formę wysokiego kurhanu.
Źródło: Portal mapowy NID
Kilka lat później, w 1920 r., być może mając w pamięci fakt, że spoczywają tutaj także Polacy walczący w armii carskiej, pochowano tutaj także nieokreśloną liczbę żołnierzy polskich poległych na początku sierpnia 1920 r. w okolicach Paproci Dużej i Pęchratki Polskiej, chociaż większość z poległych wówczas znalazła miejsce ostatniego spoczynku na cmentarzu parafialnym w Szumowie. Z czasem, pamięć o znajdującym się w tym miejscu pochówku z czasów I wojny światowej została zatarta.
W wykazie Lista strat Wojska Polskiego. Polegli i zmarli w wojnach 1918-1920 Wojskowego Biura Historycznego znajdują się nazwiska dwóch żołnierzy poległych w walkach pod Paprocią. Tadeusz Wierzbowski z 201. Pułku Piechoty, poległy 25 VIII 1920 r.[2] został pochowany na cmentarzu parafialnym w Szumowie. Drugim żołnierzem był Kazimierz Wyszyński, podporucznik 202. Pułku Piechoty, poległy 4 VIII 1920 r.[3] Miejsce jego ostatniego spoczynku jest nieznane, można jednak przypuszczać, że jest on jednym z pochowanym w mogile zbiorowej w Paproci Dużej. Jednak w treści pamiątkowej inskrypcji wzmiankowani są jedynie polegli z 201. Pułku Piechoty. Tablica wkomponowana w kurhan została ufundowana w 1990 r. Jej treść brzmi:
MATKO POLSKO, OTO GRÓB SYNÓW TWOICH / ŻOŁNIERZY OCHOTNIKÓW 201-GO PUŁKU PIECHOTY / BOHATERSKO OSŁANIAJĄCYCH TYŁY ARMII POLSKIEJ / PODCZAS NAWAŁY BOLSZEWICKIEJ W 1920 r. / POLEGŁYCH NA POLACH PAPROCI DUŻEJ / I PĘCHRATKI 4 SIERPNIA 1920 r. / CZĘŚĆ ICH PAMIĘCI / W 70-ROCZNICĘ / MIESZKAŃCY GMINY SZUMOWO
Przypisy:
[1] Politisches Archiv des Auswärtigen Amts Berlin (PA AA), Polen. Nebenakten, Kriegergräber Nr 5, 1937 – 1939, sygn. 48079, strony niepaginowane.
[2] Lista strat Wojska Polskiego. Polegli i zmarli w wojnach 1918-1920, Wojskowe Biuro Historyczne, Warszawa 1934, s. 965, nr 43011.
[3] Ibidem, s. 1012, nr 45030.
Opracowano na podstawie: Małgorzata Karczewska, Maciej Karczewski, Miejsca pamięci czynu niepodległościowego na północno-wschodnim Mazowszu, Białystok 2019 – tam dalsza literatura.
Materiały zamieszczone w serwisie są chronione prawem autorskim i mogą być wykorzystywane przez użytkowników zgodnie z licencją Creative Commons BY-NC-ND, tj. umożliwiającą użytkownikom serwisu kopiowanie i rozpowszechnianie utworu pod warunkiem uznania autorstwa, tylko do użytku niekomercyjnego i bez utworów zależnych.
https://creativecommons.org/licenses/by-nc-nd/4.0/
